De machinisten en stokers van het Wamelsch gemaal

Geheel onderin staat het complete machinisten en stokers overzicht.

 

Van deze zwart wit foto zijn ettelijke schilderijen gemaakt en soms is deze zwart wit foto ook professioneel ingekleurd. De afbeelding hangt in ieder geval bij vele mensen of familieleden  die  betrokken waren bij dit stoomgemaal. Het is het laatst compleet nieuw gebouwde gemaal in deze streek. Het oude schepradgemaal stond op dezelfde plek.

 

 

 

 

 

De eerste machinist die langdurig in dienst was, was Herman Friedrich Esser (.Hij noemt zichzelf Herman Frederik Esser)  Geboren op 8 april 1861 in Elberfeld (bij Wuppertal in Duitsland) en overleden op 11 nov 1930 in Nijmegen. Hij zou dan 19 jaar zijn geweest toen hij op het gemaal begon rond 1880 ??? Niet 100% zeker dus. Het was echter wel een machinist/ovenbouwer maar ook herbergier. Zijn vader Robert Willem Esser zat in het zelfde vak aan de overkant van de Maas.

scannen0001

De benoeming werd bekend gemaakt in Provinciale Noordbrabantsche en ’s Hertogenbossche  courant op 16-11-1879

 

 

 

 

Ik vond deze gegevens via onderstaande en vond dit via genealogie sites.

Op 13 september 1891  staat er een advertentie in een  krant van Robert Willem Esser senior i.v.m. met zijn 25 jarig jubileum als machinist  van een stoomgemaal te Gewande. Hij was machinist, machinebouwer, werktuigbouwkundige in Den Bosch, geboren op 10‑02‑1826 te Gerresheim (Duitsland) en overleden op 06‑02‑1901 te Appeltern op 74‑jarige leeftijd.

Al zijn kinderen worden genoemd.

Hieruit blijkt ook dat er in de familie Esser diverse machinisten waren. Zo wordt ook F. (Friedrich) Esser genoemd als machinist van het stoomgemaal Wamel.

 

 

Maar ook de naam Fliervoet en Herckenrath kom je tegen in deze advertentie. Het was blijkbaar een gewild/populair beroep in diverse families.

 

H. Esser  (Hugo) was 2de machinist op het gemaal te Gwande. Hij werd later machinist bij het waterleiding bedrijf in Eindhoven.

Hugo Esser met familie

 

 

 

 

 

 

 

Omdat ik op zoek was naar een foto van de  machinist H.F. Esser ging ik zoeken in de  telefoongidsen op internet  en kwam uiteindelijk uit bij nazaten van Hugo Esser. Hier begon een nieuwe zoek en ontdekkingstocht die ik apart vermeld onder het tabje van Hugo Esser op deze pagina.

Machinist Hugo Esser

 

 

 

 

 

De opvolger van machinist Herman Frederik Esser op het schepradgemaal werd P.J. Nijtmans in 1919. Deze was geboren op 27 augustus 1861.

Hij was dus 58 jaar toen hij machinist werd op het Wamelsche scheprad gemaal maar kende het gemaal want hij was eerst stoker geweest. Dat was ook heel gebruikelijk.

 

Machinist H.F. Esser staat in een genealogieoverzicht ( http://www.vfbrans.nl/esser.htm) genoemd als herbergier, machinist en ovenbouwer. In oude kranten  rond 1904 kom ik vele advertenties tegen van de zgn. Esser’s verplaatsbare bakovens. Hij adverteert er mee voor particulieren, restaurants , landbouw en industrie. Zelfs in een krant die in  Suriname te lezen was. Geschikt voor 4 tot 80 broden!!!

Verder is hij betrokken geweest bij de oprichting in 1902 van de Naamloze Vennootschap Boterseparator Cie volgens het patent van Deursen??????  In de lijst van mede oprichters kom ik bekende namen tegen zoals Jurgens en Dobbelman

Alles heb ik eens op een PDF bestand gezet.     Esser bakovens

Ik verbaas me steeds meer over de kennis, achtergrond en relaties van deze mensen.

Kijk maar eens op de website van Tremele;

http://www.tremele.nl/bedrijven/esser_fh%20bakovens/esser%20bakovens.htm

Esser neemt zelf ontslag

 

 

 

 

 

 

 

 

Hij werd opgevolgd door P.J. Nijjtmans

Een prachtige foto met informatie van de familie Nijtmans verkreeg ik via Dina van den Heuvel.

 

 

 

 

 

Zittend: machinist P.J. Nijtmans met zijn vrouw en er achter drie zonen.

Staande links: machinist J.T. Nijtmans

Staande midden: Antonius Wilhelmus Nijtmans  (onderwijzer)

Staande rechts: Theodorus Allardus Nijtmans stoker/polderwerker maar tevens hulpmachinist. Roepnaam Thé. Vader van Dina van den Heuvel

 

 

Dina van den Heuvel is de dochter van Theodorus Nijtmans (rechts achter)

Piet Nijtmans die mij ook veel informatie verstrekte is ook een zoon van deze Thé

 

 

 

 

 

 

 

In de Provinciale Noordbrabantsche en ’s Hertogenbossche courant van 02-01-1919 staat:

 

 

 

 

Het schepradgemaal was nog niet omgebouwd. Dat moet dus Petrus Johannes Nijtmans zijn geweest

Petrus Johannes Nijtmans ging in 1926 met pensioen en in de zelfde brief wordt aangekondigd dat zijn zoon J.T. Nijtmans die tot op dat moment stoker (geen vast werk) was zijn opvolger werd.

Eervol ontslag PJ Nijtmans

 

Door diverse foto’s van de machinekamer te vergelijken kom ik tot de conclusie dat onderstaande foto’s  de machine is van het oude schepradgemaal.

 

Machinist J.T. Nijtmans op de foto bij de stoommachine van het scheprad. De ingenieur van de stoomwezenkeuring in het witte jasje links op de voorgrond

Dezelfde stoommachine en ook nu met J.T. Nijtmans  volgens de familie. Maar ?????? ik ben niet overtuigd.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Op de enige foto die ik heb van de nieuwe stoommachine en de pomp zien de onderdelen er heel anders uit!  Het  krukastdeksel van de aandrijving voor de luchtpomp die in de kelder zit is namelijk veel kleiner. De twee bovenste foto’s met de machinisten zijn dus genomen met de oude stoommachine.

 

 

De Provinciale Noordbrabantsche  en ’s Hertogenbossche courant  schrijft op 20 jan 1923 :

DREUMEL, 18 Jan. Het proefmalen met bet nieuwe stoomgemaal van den Wamelschen polder, dat zich alhier bevindt en welke proef dezen zomer bij gebrek van water moest worden uitgesteld, zal thans plaats hebben.

 

 

J.T. Nijtmans  was geboren op 8 juni 1897.

Hij werkte in 1920 een seizoen lang op de Waalsteenfabriek Bato’s erf te Dreumel en Heerewaarden met stoommachines.

Hij kreeg een mooie aanbeveling mee van de directeur van deze steenfabriek.

Aanbeveling Nijtmans

 Zijn benoeming in 1926 vond ik in het archief van zijn zoon Jo Nijtmans.

Benoeming JT Nijtmans 1926

 

Johan T. Nijtmans bleef machinist op dit gemaal totdat tot de sloop van het gemaal besloten was. Het nieuwe gemaal Quarles van Ufford was in bedrijf genomen en de afwatering van de polders was totaal veranderd waardoor de drie gemalen (Alphen, Druemel en Wamel) overbodig werden.

In 1952 werd zijn salaris herzien en dat had ook te maken met zijn latere pensioen.

Herziening salaris

Hij ging in 1953 met vervroegd pensioen.

Zie zijn wachtgeldregeling:

Nijtmans met pensioen

De machinisten op de diverse gemalen hadden vaak een tweede baan om hun inkomen aan te vullen.

Johan T Nijtmans was  dus machinist op het stoomgemaal van de polder van Wamel. Omdat er in de zomer niets drooggemalen hoefde te worden, had hij tijd om fietsen te repareren. In de jaren twintig van de vorige eeuw begon Johan T. Nijtmans in Dreumel met het verkopen en repareren van fietsen. Hij nam toen het bedrijf over van de machinist Esser.

Ook zijn zoon J. T.M. Nijtmans (Jo genoemd) die ik nog ontmoet heb in 2009,  heeft de fietsenzaak nog bestierd. Jo en zijn vrouw Tonnie zijn nog een keer op het stoomgemaal geweest.

 

 

Uiteraard speelden de stokers ook een zeer belangrijke rol om het gemaal draaiend te krijgen en te houden.

Beide Nijtmans machinisten zijn ook stoker geweest maar  Theodorus Allardus Nijtmans was stoker/polderwerker maar tevens hulpmachinist

Hij staat op de foto rechts achter.

Hij werd Thé de stoker genoemd. Theodorus is geboren op 22 aug 1903 te Dreumel en overleden 10 jan 1988.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Machinisten/stokers  overzicht:

Wilhelm  Hinterberg geboren  7 mei 1852 in Kleef 

Hij was kortstondig machinist voordat Esser aangesteld werd. Tot nu toe heb ik weinig over zijn achtergrond gevonden.

Herman Frederik Esser

Geboren 8 april 1861- Overleden 11 november 1930

Machinist van 1 6 nov 1879 tot 1919 op het schepradgemaal

Wie was stoker???? Waarschijnlijk een periode Petrus Johannes Nijtmans

Petrus Johannes Nijtmans 

Geboren 27 aug 1861 te Wamel – Overleden 29 sept 1941 te Dreumel

Stoker of vuurstoker tot 1919 en later machinist volgens de benoeming in de krant.

Informatie van Piet Nijtmans in Jan 2019:  Hij werd in het dorp Hanneske de Stoker genoemd.

Machinist van 1919 tot 1926 op het schepradgemaal/omgebouwd gemaal met centrifugaalpomp dat in 1923 klaar was.

Johannes Theodorus Nijtmans

Geboren 8 juni 1897 te Dreumel – Overleden 22 okt 1976 te Dreumel

Stoker tot 1926.

Machinist van 1926 tot 1950/1952 slopen van het gemaal met centrifugaalpomp

 

Stoker op het gemaal van Wamel

Theodorus Alardus Nijtmans  roepnaam  Thé.

Geboren 22 aug 1903 te Dreumel – Overleden 10 januari 1988 te Dreumel

Hij kreeg zijn benoeming als stoker/2de machinist aan de bemalingsinrichting  van den dorpspolder Wamel schriftelijk op 10 december 1926.

Benoeming Thé de stoker

E.e.a.  was besloten in de bestuursvergadering  van 13 oktober 1926. Op 10 jan 1927 werd hij op de geerfdendag ook in het genot gesteld van vrij wonen, vuur en licht

Zijn broer J.T. Nijtmans werd in 1926 benoemd van stoker tot machinist en hij volgde zijn vader op in deze functie.

Wat Thé Nijtmans deed voordat hij stoker was  weet ik nog niet  zeker maar ik denk dat hij polderwerker was.

Bij zijn 40 jarig jubileum in 1966 in dienst van het polderdistrict, stond er een groot artikel in de krant van hem in een krant. Dit kreeg ik van zijn dochter Dina. Ik heb het helemaal overgetypt en hier en daar e.e.a. verduidelijkt.

 

Thé de stoker

 

Verdere informatie over deze Thé Nijtmans vindt u onder het tabje:

De familie Nijtmans