Diversen en schenkingen

Schenkingen aan Stoomgemaal De Tuut

 

Sinds De Tuut haar deuren voor bezoek heeft geopend, ontvangt zij nogal eens een schenking in de vorm van oud gereedschap, oude boeken, stoomappendages, stoommachientjes, etc.

Hieronder enkele voorbeelden van het verhaal achter zo’n  schenking.

 

De canapé van Louis Fliervoet (machinist van De Tuut van 1918 tot 1954)

Manometer met rode streep

 In alle verhalen die ik heb gehoord van nazaten van stokers en machinisten in het Land van Maas en Waal werd gesproken over het feit dat de machinist af en toe een uiltje knapte in de machinekamer. Daar was het rustig en er was enkel het monotone geluid van de draaiende machine(s) te horen. De deur naar het ketelhuis was gesloten. Dit om het vuil uit die ruimte zoveel mogelijk te weren, maar ook om de geluiden daar niet te hoeven horen.  De aanwezige stokers werkten zelfstandig en zij werden om de twaalf uur afgelost. Het was hun taak ervoor te zorgen dat de ketels op een maximale stoomdruk bleven. Er werd altijd ‘tegen de rooie’ gestookt, zoals dat toen heette. Bedoeld werd het rode verfstreepje op de manometer van de ketel, dat de maximaal toelaatbare druk aangaf. Maar soms was dat niet genoeg en dan verzwaarden de stokers de veiligheden met een zwaar stuk ijzer. Daardoor kon er met een iets hogere druk worden gestookt, terwijl de ketelveiligheden dan net niet opengingen. Dat was natuurlijk ten strengste verboden, maar nood breekt wet als het land dreigde onder te lopen.  Als alle smeeroliepotjes goed werkten en met enige regelmaat een drupje olie lieten vallen op de te smeren onderdelen en als ook verschillende andere plekken door een oliespuitje van een druppel olie waren voorzien, dan was het tijd voor de machinist om een tukje te doen. Mocht er iets aan de hand zijn waardoor het monotone geluid werd verstoord, dan werd Fliervoet ‘automatisch’ wakker. Zo vertelde Leo Greep (de man van de barometer, zie verderop) dat zijn vader, destijds machinist op het stoomgemaal te Maasbommel, af en toe op een houten bed met stromatras (een zgn. krib) een uiltje knapte. Hij trok dan een oude deken over zich heen en werd wakker als het geluid in de machinekamer veranderde of als een stoker hem riep. Op De Tuut echter sliep machinist Fliervoet niet op een houten bed, maar op een divan, die om onduidelijke redenen de geschiedenis is ingegaan als canapé.

Het leek mij een leuk idee om de machinekamer opnieuw te voorzien van zo’n meubelstuk. Kringloopwinkels en Marktplaats leverden helaas niets op. Maar omdat ik het verhaal van de slapende machinist en mijn zoektocht naar een divan ook altijd aan bezoekers vertelde, leverde dat uiteindelijk wél iets op.

Sofa van de familie O. uit Halfweg

Tijdens een stoomweekend vertelde een mevrouw dat ze al twintig jaar zo’n meubel in haar garage had staan. Via de mail werden er foto’s gestuurd en deze mevrouw zou het heel leuk vinden als haar divan een tweede leven in De Tuut zou krijgen.

Canapé in de machinekamer

 

 

 

 

 

 

 

 

Een van de vrijwilligers heeft het meubel in Halfweg opgehaald en sindsdien staat er – zoals in vroeger tijden – weer een heuse ‘canapé’ in de machinekamer. De oude Fliervoet moest eens weten!

 

 

De barometer geschonken door Leo Greep

 

Bakbarometer geschonken door Leo Greep

Het Stoomcafé is nogal eens aangekleed/verfraaid met geschonken spullen. Een van de dingen die daar al jaren aan een muur hangt is een ouderwetse bakbarometer, werkend met kwik. Bij de officiële heropening van Stoomgemaal De Tuut in 2001werd deze barometer geschonken door Leo Greep, zoon van machinist Johan Greep, die vanaf 1918 op het gemaal Maasbommel werkte en later ook nog op gemaal De Blauwe Sluis in Appeltern. Leo heeft de barometer geschonken als waardering voor de renovatie van De Tuut door de vrijwilligers en ook ter nagedachtenis aan zijn vader, die daar ook nog weleens was ingevallen als machinist. Een barometer meet de heersende luchtdruk, die enige indicatie geeft voor het te verwachten weer en de gevolgen daarvan (storm, droogte, veel regen, etc.). Meestal was er een eenvoudige drukbarometer of een stormglas op het gemaal.

Peilmeting aan de Maas

Samen met de peilschaal van de Maas (zie foto hiernaast) en van de Nieuwe Wetering  en ook nog eens een regenmeter in de tuin van de technisch ambtenaar naast het huis van de machinist, waren dit belangrijke aanwijzingen om het gemaal al dan niet in bedrijf te nemen. In het begin van de 20e eeuw waren er nog geen radiouitzendingen waarin dagelijks de waterhoogtes werden opgesomd. Die uitzendingen begonnen pas vlak na de 2de wereldoorlog. Wel had men later de beschikking over een telefoon en heden ten dage komen alle gegevens van internet. De informatie over de waterhoogtes werd steeds nauwkeuriger en dus kon er zo lang mogelijk worden gewacht met het opstoken van de ketels, want het laten pompen van een stoomgemaal kostte veel kolen en dus veel geld.

Schijndel

De barometer van Leo Greep is niet afkomstig uit een van de gemalen. Hij heeft hem gekregen van zijn zus toen hij vijftig jaar werd. Deze zus was opgegroeid op het gemaal in Maasbommel en leerde voor onderwijzeres bij de Zusters van Liefde in Schijndel. Hoewel dat heel vredelievend klinkt, was de bijnaam van deze zusters ‘krengen van barmhartigheid’. De opleiding echter bleek voldoende om later, direct na de oorlog, een goede baan te krijgen in Den Haag op het Ministerie van Sociale Zaken. De zus van Leo was o.a. secretaresse van staatssecretaris A.J.H. Bartels (volksgezondheid) en zij woonde in Den Haag op het Noordeinde boven de winkel van ene Guus Mulder. Deze man was gespecialiseerd in het repareren van grote staande klokken, zgn. horloges, en andere antieke klokken en oude barometers, die hij inkocht en na reparatie weer verkocht. Nadat de barometer jarenlang bij Leo in huis had gehangen, heeft hij hem in 2001 aan het gemaal geschonken, voorzien van een messing plaatje met opschrift. De barometer is in 2010 bij de firma Rose in Schiedam (zie foto’s onder) opnieuw geijkt en sindsdien valt hij weer te bewonderen in het Stoomcafé.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Het gereedschapsbord uit het Wamelsche gemaal geschonken door Piet Nijtmans

Het oude gereedschapsbord bij Piet thuis als kapstok

De machinekamer van het Wamelsche gemaal met het gereedschapsbord (zie rode pijl)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Het gereedschapsbord passend geverfd in de machinekamer van de Tuut.