Huidige gemalen in het Land van Maas en Waal

Er staan nu 4  elektrische gemalen (twee grote en twee kleine) om het gebied droog te houden

 

Het Bloemers Gemaal aan het einde van de Nieuwe Wetering in Appeltern

img_8850

Bloemers gemaal achterzijde aan de wetering met krooshekreinigers

 

Het witte gebouw is het Bloemersgemaal rechts naast stoomgemaal de Tuut

 

Gemaal Quarles van Ufford aan het einde van de doorgetrokken Oude Wetering bij Moordhuizen

 

gemaal1

Aanblik van de achterzijde waar de wetering eindigt

quarles

Rechts op het gebouw is de oude plaquette zichtbaar die oorspronkelijk in het Dreumelsch gemaal geplaatst was

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wie geestig denkt en werkt en tracht, dien helpt natuur met hare kracht. 1845

 

 

In oktober 1952 werd een nieuw elektrisch gemaal bij Moordhuizen in gebruik genomen. Het kreeg twee doorgangen met een vrije lozing en de uitwateringssluis kon 800 kuub water per minuut drie meter omhoog pompen. Het gemaal werd genoemd naar de toenmalige Gelderse commissaris van de koningin Quarles van Ufford. Zo kwam een einde aan de afwatering via de oude stoomgemalen in Alphen. In een zandstenen plaquette staat, moeilijk leesbaar, de volgende tekst: Het dient voor het nageslacht bewaard, wat voor een eeuw in kracht vergaard, dit volk tot daden wist te zetten.’

 

 

Moordhuizen

Op het gebouw van het gemaal prijkt het straatnaambordje MOORDHUIZEN. Deze naam is mogelijk ontstaan vanuit gebeurtenissen in de Tachtigjarige Oorlog. De Spaanse soldaten waren zuidelijk van de Maas en noordelijk van de Waal gelegerd en kregen geen soldij. De steden in de regio waren goed beschermd en daarom staken de soldaten regelmatig de rivieren over om op het onbeschermde platteland te plunderen. Daarbij vielen veel doden. De plunderingen leidden er ook toe, dat de bevolking geen middelen meer had om de dijken te onderhouden. Alphen ontkwam niet aan de plunderwoede van de Spanjaarden. Soldaten kwamen uit Lith en Varik, soms wel meerdere keren op een dag, dag in dag uit. Ze roofden geld, voorraden, koeien en varkens.

Alphense opstand

In de nacht van 25 op 26 februari 1576 was de maat voor de Alphenaren vol. Bewapend met zeisen, messen en gavels verdedigden zij die nacht hun have en goed tegen de plunderaars. Ze doodden twaalf Spaanse soldaten. Stadhouder Gillis van Barlaymond kreeg toestemming om de Alphenaren streng te straffen, maar Pastoor Wilhelmus de Man vroeg de ambtman in een brief de Alphenaren niet verder te straffen, anders “…sall Alffen niet alleen gedesoleert end verwoest liggen maer sullen alle dorpen in Maes end Waill desolaet verwoest end verdroncken sijn….”
Zou zo de naam Moordhuizen ontstaan zijn? Andere bronnen maken melding van de naam ‘Moethusen’, voor dit gebied, dat zo veel betekent als ‘huizen op een natte plek’.

Auteur: Ben van Dijk, Werkgroep Historisch Alphen

Geschiedenis

Moordhuizen is een belangrijk punt in de waterschapsgeschiedenis. Zo’n 2000 jaar geleden stroomt de Maas door twee waterlopen. De noordelijke stroom gaat dwars door Maas en Waal. Tot het jaar 200 n.Chr. kan de rivier door Maas en Waal nog bevaren worden. Daarna verzandt de rivier. De oude loop wordt in de middeleeuwen weer uitgegraven tot een wetering. Maar aan de bochten in de wetering kun je zien dat het vroeger een rivier geweest is. De waterloop komt bij Moordhuizen uit in de Maas. Daarom is dat het natuurlijke afvoerpunt van Maas en Waal. Tijdens de waternood in 1926 is dit ook het punt waar de dijk wordt opgeblazen om het water de polder uit te laten lopen.

In de middeleeuwen wordt bij Moordhuizen al polderwater geloosd, aanvankelijk met een simpele sluis. Maas en Waal loopt voorop als begin 17e eeuw windmolens worden geplaatst om het water weg te malen. Maar die blijken niet krachtig genoeg: het komgebied blijft drassig. Daarom komt er in 1846 een stoomgemaal, een van de eerste van Nederland. Die machine werkt fantastisch en houdt de polder van Dreumel, Wamel en Alphen droog. Het stoomgemaal wordt in 1953 opgevolgd door elektrisch gemaal Quarles van Ufford.

Beschrijving van de geschiedenis van Moordhuizen en o.a. de molens en gemalen aldaar, in A.G. Schulte, Het Land van Maas en Waal, uitg. Rijksdienst voor de Monumentenzorg, 1986.

 

 

Een mooie film over gemaal Citters 1 vond ik op internet:  https://www.youtube.com/watch?v=X5h75KjgfZI

Mijn complimenten!

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Achterzijde gemaal

Niftrickse en Balgoyse sluis zijn vrijwel identiek gebouwd en worden Citters I en II genoemd.